انواع بلاک چین (معرفی انواع بلاک چین و آشنایی با کاربرد آنها)

هر شبکه بلاکچین دارای مزایا و معایب متمایزی است که تا حد زیادی تعیین می‌کند کدام نوع برای کاربر بهتر است و مطابق نیازهای اوست. در این مقاله ارز دیجیتال از دنیای ترید به معرفی و توضیح کامل انواع مختلف بلاکچین شامل بلاکچین عمومی، خصوصی، ترکیبی و کنسرسیوم و ذکر کاربرد آن‌ها می‌پردازیم.

در پی ظهور موفقیت آمیز بیت کوین به عنوان اولین فناوری بلاکچین، شرکت‌ها شروع به تولید پروژه‌های بلاک چین خود کردند.

نظرسنجی اخیر شرکت مشاوره و تحقیقات IT گارتنر در سال 2019 نشان می‌دهد که 60 درصد مدیران ارشد فناوری اطلاعات سازمان‌ها قصد دارند تا سال 2022 بلاکچین مخصوص شرکت خود را راه اندازی کنند، اما تنها 5 درصد از این مدیران، عنصر بلاکچین را به عنوان عامل بسیار کلیدی و تغییر دهنده در روند بازی می‌دانند. با اینحال، قطعاً با گذر زمان و شکوفایی بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، سرمایه گذاران به سمت زنجیره تامین و توسعه میان افزار حرکت خواهند کرد.

بر طبق گزارشات گارتنر، انتظار می‌رود درصد استفاده از تولیدات سازمانی در سال 2021، رشدی دو رقمی داشته باشد. با اینحال، موارد استفاده متفاوت نیاز به انواع مختلف بلاکچین دارد.

در بسیاری از منابع سه نوع بلاکچین تعریف شده است: بلاک چین عمومی، بلاک چین خصوصی، بلاک چین ترکیبی. اما در واقع نوع چهارم نیز وجود دارد که کنسرسیوم نامیده می شود. بنابراین می توان گفت چهار نوع بلاکچین موجود است و هر یک از این پلتفرم‌ها مزایا، معایب و موارد استفاده خود را دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

به اعتقاد اسپای هونگ (Espae Hong)، مدیر موسسه تحقیقاتی بلاکچین CBDC، گرچه فناوری بلاک چین تمامی پروژه‌ها یکسان است، اما کاربران انواع مختلف بلاک چین، ممکن است با رویکردهای متفاوتی سراغ هر یک از انواع بلاکچین‌ها بروند. از نظر وی، بلاک چین عمومی، عموم مردم را به عنوان کاربران نهایی هدف قرار می‌دهد، این در حالیست که بلاک چین‌های خصوصی مخصوص افراد و شرکت‌های خاص و شبکه‌های آن‌ها طراحی شده و تنها مدعوین می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند.

بلاک چین عمومی چیست و چگونه کار می کند؟

اولین نوع فناوری بلاک چین، بلاک چین عمومی است. بلاکچین عمومی همان فضایی است که ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین از آن نشأت گرفته و در راه عمومیت بخشیدن به فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) یاری‌ها رساندند.

بلاکچین مشکلات ناشی از یک شبکه متمرکز از جمله کمبود امنیت و شفافیت را از میان برمی‌دارد.

دفتر کل توزیع شده، اطلاعات را تنها در یک مکان ذخیره نمی کند، بلکه آنها را در یک شبکه همتا به همتا توزیع می‌کند. ماهیت غیر متمرکز آن نیاز به روشی برای تأیید صحت داده‌ها دارد و این روش یک الگوریتم اجماع است که به موجب آن، شرکت کنندگان در بلاک چین در مورد وضعیت فعلی دفتر کل به توافق می‌رسند. اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) دو روش رایج اجماع هستند.

بلاک چین عمومی بدون محدودیت و بدون مجوز است و با یک دسترسی به اینترنت، می‌توان برای تبدیل شدن به یک فول نود مجاز، وارد سیستم عامل بلاک چین شد و به سوابق حال و گذشته دسترسی پیدا کرد. همچنین یک فول نود، می‌تواند به منظور تأیید تراکنش‌ها و افزودن آنها به دفتر کل، فعالیت‌های استخراج را انجام داده و پاداش بگیرد. هیچ پرونده یا تراکنش معتبری را نمی‌توان در شبکه تغییر داد و هر کسی می‌تواند تراکنش‌ها را تأیید کند، اشکالات را یافته و تغییرات مورد نظر خود را اعمال کند؛ زیرا کد منبع، متن باز است.

مزایای بلاکچین عمومی

بلاکچین عمومی چه کاربردی دارد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت یکی از کاربردهای اصلی و مزایای بلاک چین عمومی ماهیت غیرمتمرکز آن است که کاملاً مستقل از نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی عمل می‌کند، بنابراین از آنجایی که حیات بلاکچین به نهاد یا مؤسسه‌ای خاص وابسته نیست. مادامیکه نودها و کامپیوترها به آن متصل باشند، بلاکچین به کار خود ادامه می‌دهد. به گفته جیمز گودفروی، مدیر ارشد شرکت خدمات مالکیت معنوی روز (Rouse)،

«برخی از بلاک چین‌ها به منظور تأمین امنیت شبکه، کاربران را تشویق می کنند تا در ازای دریافت پاداش، قدرت کامپیوتر خود را در اختیار شبکه قرار دهند.»

یکی دیگر از مزایای بلاکچین عمومی، شفافیت شبکه است. تا زمانی که کاربران پروتکل‌ها و روش‌های امنیتی را با جدیت دنبال می‌کنند، امنیت بلاکچین عمومی تأمین می‌شود.

معایب بلاکچین عمومی

• کندی شبکه
• شرکت‌ها هیچ اختیاری در ایجاد محدودیت دسترسی به شبکه ندارند.
• در صورت به دست گرفتن حداقل 51 درصد از قدرت محاسباتی، هکرها نه تنها می‌توانند کنترل یک شبکه بلاک چین عمومی را به دست بگیرند، بلکه قادر خواهند بود به صورت یک طرفه در آن تغییراتی ایجاد کنند.
• فقدان مقیاس پذیری خوب در بلاک چین‌های عمومی، بطوریکه پیوستن نودهای بیشتر به شبکه، موجب کاهش سرعت آن می شود.

مطالعه این مقاله پیشنهاد می‌شود: اصطلاحات ارز دیجیتال

موارد استفاده بلاکچین عمومی

رایج‌ترین مورد استفاده از بلاک چین عمومی، استخراج و مبادله ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین است. همچنین می‌توان از آن برای ایجاد یک پرونده ثابت با یک زنجیره کنترل قابل تأیید استفاده کرد. به طور مثال می‌توان از بلاکچین برای محضری کردن الکترونیکی اسناد و مدارک و سوابق عمومی مالکیت در املاک استفاده کرد.

این نوع بلاک چین برای سازمان‌هایی که بر اساس شفافیت و اعتماد ساخته شده‌اند، مانند گروه‌های پشتیبانی اجتماعی یا سازمان‌های غیر دولتی ایده آل است. به دلیل ماهیت عمومی شبکه، بیشتر کسب و کارهای خصوصی جذب آن می‌شوند تا بتوانند با استفاده از ظرفیت آن، مسیر خود را روشن کنند.

بلاک چین خصوصی چیست و چگونه کار می کند؟

بلاک چین خصوصی در یک محیط محدود مانند یک شبکه بسته کار می‌کند یا تحت کنترل یک نهاد واحد قرار دارد. عملکرد آن مانند یک شبکه بلاک چین عمومی است، به این معنا که از اتصالات همتا به همتا و شبکه غیر تمرکز استفاده می‌کند. تنها تفاوت این نوع بلاک چین این است که در مقیاس بسیار کوچکتر است. هرکسی نمی‌تواند به بلاک چین خصوصی بپیوندد و به ارائه قدرت محاسباتی بپردازد. تنها فرد یا افراد مدعو می‌توانند به بخش یا بخش‌هایی از داده‌های ذخیره شده روی بلاکچین دسترسی داشته باشند. بلاک چین‌های خصوصی معمولاً در یک شبکه کوچک در داخل یک شرکت یا سازمان اداره می‌شوند. آنها همچنین به عنوان بلاک چین مجاز یا بلاک چین سازمانی شناخته می‌شوند.

مزایای بلاکچین خصوصی

از مهمترین مزایای بلاکچین خصوصی، قابلیت تنظیم سطوح امنیتی و سرعت بالای آن نسبت به بلاکچین عمومی است. 

 قابلیت تعیین سطوح امنیتی و مجوز دسترسی

سازمانی که شبکه بلاک چین خصوصی را راه اندازی می‌کند، می‌تواند نود‌های مجاز برای مشاهده داده و ایجاد تغییر در بلاکچین را تعیین کنند. همچنین می‌تواند از دسترسی اشخاص ثالث به اطلاعات رده بندی شده جلوگیری کند. در واقع می‌توان بلاک چین خصوصی را یک شبکه داخلی تلقی کرد، در حالی که بلاک چین عمومی بیشتر شبیه اینترنت است.

سرعت بالا

از آنجا که تعداد بلاکچین‌های خصوصی محدود است، سرعت انجام تراکنش‌ها در آن بسیار بالاتر از بلاکچین عمومی است.

معایب

تضاد با فلسفه غیر متمرکز بلاکچین

بسیاری معتقدند که نمی‌توان بلاک چین خصوصی را در رده بلاکچین قرار داد، زیرا فلسفه اصلی بلاک چین تمرکز زدایی است.

عدم اعتماد و عدم امنیت روش اجماع

نمی‌توان به طور کامل به اطلاعات ارائه شده در بلاکچین خصوصی اعتماد کرد، زیرا این نود‌های متمرکز هستند که کار اعتبارسنجی را بر عهده دارند و تعداد کم نود و فول نود، مترادف با امنیت کمتر است. کافیست چند نود شورشی بین نودها پیدا شود تا روش اجماع کاملاً به خطر بیفتد.

کد منبع بسته و کاهش امنیت

کد منبع بلاکچین خصوصی اغلب اختصاصی و بسته است. کاربران نمی‌توانند به طور مستقل آن را ممیزی یا تأیید کنند و این امر می‌تواند منجر به کاهش سطح امنیت شود.

نقض حریم خصوصی

در بلاک چین خصوصی ناشناس بودن معنایی ندارد.

موارد استفاده از بلاک چین خصوصی

سرعت بلاکچین‌های خصوصی ایده‌آل است. در مواردی که شبکه نیاز به امنیت دارد و از سوی دیگر شرکت یا نهاد کنترل کننده تصمیم گرفته بخشی از اطلاعات را مورد حفاظت قرار دهد، بلاکچین خصوصی گزینه مناسبی است.

به عنوان مثال، شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از فناوری بلاک چین، امنیت شبکه خود را تأمین و در عین حال اسرار تجاری و حسابرسی خود را از دسترس عموم خارج کنند.

سایر موارد استفاده برای بلاک چین خصوصی شامل مدیریت زنجیره تأمین، مالکیت دارایی و رأی گیری داخلی است.

مطالعه این مقاله پیشنهاد می‌شود: اصطلاح پامپ در ارز دیجیتال

بلاک چین ترکیبی چیست و چگونه کار می کند؟

بلاکچین ترکیبی، همانطور که از نامش پیداست، ترکیبی از بهترین ویژگی‌های بلاکچین عمومی و خصوصی است. بلاکچین ترکیبی این امکان را به سازمان‌ها می‌دهد تا یک سیستم خصوصی و مبتنی بر مجوز را در کنار یک سیستم بدون مجوز عمومی ایجاد کنند. با استفاده از بلاکچین ترکیبی می‌توان به برخی افراد مجوز دسترسی به داده‌های طبقه بندی و ذخیره شده در بلاک چین را داد. همچنین می‌توان مشخص کرد چه داده‌هایی به صورت عمومی و متن باز و چه داده‌هایی به صورت خصوصی و متن بسته روی بلاکچین قرار گیرند.

معمولاً معاملات و سوابق در یک بلاک چین ترکیبی عمومی نمی شوند اما در صورت لزوم، می‌توانند با ایجاد دسترسی به وسیله یک قرارداد هوشمند، بررسی و تأیید شوند. اطلاعات محرمانه و طبقه بندی شده در داخل شبکه نگهداری می شوند اما هنوز قابل تغییر هستند. حتی اگر یک نهاد خصوصی مالک بلاک چین ترکیبی باشد، نمی‌تواند تغییری در روند معاملات ایجاد کند

هنگامی که یک کاربر به بلاک چین ترکیبی می پیوندد، دسترسی کامل به شبکه دارد. هویت کاربر در برابر سایر کاربران محافظت می‌شود، مگر اینکه  در معامله‌ای شرکت کند. در این حالت، هویتش برای طرف مقابل فاش می شود.

مزایای بلاکچین ترکیبی

از مزایای بلاکچین ترکیبی می‌توان به ایجاد امنیت در یک اکوسیستم بسته، محافظت از حریم خصوصی، سرعت در تراکنش‌ها و کارمزد کمتر اشاره کرد. در ادامه توضیح کوتاهی در هر مورد ارائه می‌دهیم.

امنیت در اکوسیستم بسته

یکی از مزایای بزرگ بلاکچین ترکیبی این است که چون در یک اکوسیستم بسته کار می‌کند، هکرهای خارجی نمی‌توانند شبکه را با یک حمله 51 درصدی فلج کنند.

حمله 51 درصدی زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند ماینر کنترل بیش از 50 درصد از قدرت استخراج شبکه، قدرت محاسبه یا نرخ هش را در دست بگیرند. اگر حمله 51 درصد موفقیت آمیز باشد، ماینرهای مسئول حمله قادر خواهند بود شبکه و معاملات خاصی را که در آن اتفاق می افتد کنترل می کنند.

محافظت از حریم خصوصی

بلاکچین ترکیبی از حریم خصوصی محافظت و به طور همزمان امکان برقراری ارتباط با اشخاص ثالث را نیز فراهم می کند.

تراکنش پرسرعت با کارمز ارزان‌قیمت

در یک بلاکچین ترکیبی، تراکنش‌ها ارزانقیمت و سریع هستند و مقیاس پذیری بهتری نسبت به یک شبکه بلاک چین عمومی ارائه می‌شود.

معایب بلاکچین ترکیبی

ساز و کار این نوع بلاک چین به اندازه بلاکچین عمومی شفاف نیست؛ زیرا امکان حفاظت اطلاعات در این نوع شبکه وجود دارد. ارتقاء نیز می‌تواند یک چالش باشد و هیچ انگیزه‌ای برای مشارکت کاربران در شبکه وجود ندارد.

موارد استفاده بلاکچین ترکیبی

بلاک چین ترکیبی برای استفاده در زمینه املاک بسیار مناسب است. یک شرکت املاک می‌تواند از بلاک چین ترکیبی برای نمایش اطلاعات مورد نظر خود مانند لیست خانه‌ها استفاده کند. استفاده از این نوع بلاکچین برای خرده فروشی نیز مطلوب و تسهیل کننده امور است، همچنین بازارهای بسیار منظم مانند خدمات مالی نیز می‌توانند از مزایای این نوع بلاکچین بهره‌مند شوند.

به عنوان مثال می‌توان پرونده‌های پزشکی را در یک بلاک چین ترکیبی ذخیره کرد. شخص ثالث نمی‌تواند بدون مجوز این پرونده را مشاهده کند، اما کاربران می‌توانند از طریق یک قرارداد هوشمند به اطلاعات خود دسترسی پیدا کنند. دولت‌ها همچنین می‌توانند از بلاک چین ترکیبی برای ذخیره داده‌های خصوصی شهروندان استفاده کنند و اطلاعات را به طور ایمن بین مؤسسات به اشتراک بگذارند.

بلاکچین کنسرسیوم چیست و چگونه کار می کند؟

چهارمین نوع بلاک چین، بلاک چین کنسرسیوم است که به عنوان بلاک چین فدرال نیز شناخته می شود. از نظر ویژگی‌های بلاک چین خصوصی و عمومی، مشابه بلاکچین ترکیبی است. اما تفاوت در این است که چندین عضو سازمانی در یک شبکه غیر متمرکز همکاری می کنند. در اصل، بلاک چین کنسرسیوم یک بلاک چین خصوصی است که دسترسی محدودی به یک گروه خاص می‌دهد و خطرات ناشی از کنترل تنها یک نهاد بر روی یک بلاک چین خصوصی را از بین می‌برد.

در بلاک چین کنسرسیوم، روش‌های اجماع توسط نود‌های از پیش تعیین شده کنترل می‌شوند. دارای یک نود اعتبارسنج است که تراکنش‌ها را آغاز، دریافت و اعتبارسنجی می‌کند. نود‌های عضو می‌توانند معاملات را دریافت یا آغاز کنند.

مزایای بلاک چین کنسرسیوم

بلاک چین کنسرسیوم از امنیت و مقیاس پذیری بیشتری برخوردار است و به طور کلی کارآمدتر از یک شبکه بلاک چین عمومی است. این بلاکچین مانند بلاک چین خصوصی و ترکیبی، امکان کنترل دسترسی را نیز برای گردانندگان شبکه فراهم می‌کند.

معایب بلاک چین کنسرسیوم

بلاک چین کنسرسیوم شفافیت کمتری نسبت به بلاک چین عمومی دارد. اگر یک نود عضو شبکه با مشکل مواجه شود، امکان دارد شبکه نیز به خطر بیفتد و از سوی دیگر، مقررات خود بلاک چین می‌تواند عملکرد شبکه را تغییر داده و با مشکل مواجه کند.

موارد استفاده از بلاکچین کنسرسیوم

بانکداری و پرداخت‌ها دو کاربرد مهم این نوع بلاک چین است. بانک‌های مختلف می‌توانند با یکدیگر متحد شوند و با ایجاد یک کنسرسیوم، مجوز تأیید پرداخت‌ها را به نودهای محدودی واگذار گنند. در اینصورت به مدد شفافیت بلاکچین، فساد بانکی مانند کلاهبرداری، دزدی‌های کلان و باند بازی‌های رایج در سیستم بانکداری به حداقل می‌رسد.

سازمان‌های تحقیقاتی نیز می‌توانند مدل مشابهی را ایجاد کنند. به طور مثال سازمانهای ردیابی توزیع غذا و دارو می‌توانند به منظور رهگیری زنجیره‌های تأمین غذا و دارو از بلاکچین کنسرسیوم استفاده کنند.

مطالعه این مقاله پیشنهاد می‌شود: شت‌ کوین چیست؟

و اما سخن پایانی

در این مطلب به معرفی چهار نوع اصلی بلاکچین پرداختیم. اما باید در نظر گرفت در کنار این چهار نوع، باید الگوریتم‌های اجماع را نیز در نظر گرفت. ممکن است فردی که قصد راه اندازی یک شبکه را دارد، تصمیم بگیرد علاوه بر الگوریتم اثبات کار و اثبات سهام، انواع دیگر پلتفرم‌های اثبات ظرفیت مانند ویو (Wave) و برست کوین (Burstcoin) را نیز در نظر بگیرد. به عنوان مثال، اثبات اجاره سهام به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون اینکه نود درگیر استخراج شود، از فعالیت ماینری کسب درآمد کند. اثبات اهمیت نیز از دو آیتم تراز و معاملات برای تعیین اهمیت هر کاربر استفاده می‌کند.

در نهایت باید گفت، فناوری بلاک چین در حال رواج روز افزون و یافتن جایگاه خود در فضای کسب و کار است. اخیراً حمایت‌های سازمانی خوبی را نیز به دست آورده است. هر یک از انواع بلاک چینی که در این مطلب معرفی شد، دارای پتانسیلی است که می‌تواند اعتماد و شفافیت را افزایش داده و تجربه بهتری را در تمامی عرصه‌های زندگی ایجاد کند.