توکنومیک یا اقتصاد توکنی چیست؟ Tokenomics چه کاربردی دارد؟

به طور کلی، توکنومیک یا اقتصاد توکنی، به معنای درک ویژگی‌های عرضه و تقاضای یک توکن است. توکنومیک یکی از مهم‌ترین معیار‌ها در تحلیل فاندامنتال به حساب می‌آید. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم بسیار مهم، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

توکنومیک چیست؟ (ویدئو)

نگاهی دقیق به توکنومیک

توکنومیک به زبان ساده‌تر، به معنای بررسی تعداد واحدهایی از یک ارز، کوین یا توکن است که عرضه شده‌اند و یا اینکه در آینده تولید خواهند شد. چه مقدار از یک ارز وجود دارد؟ (از بیت کوین به عنوان مثال درحال حاضر 18 میلیون واحد وجود دارد) چه مقدار از یک ارز در آینده تولید خواهد شد؟ چه زمانی توکن‌ها یا ارزهای تولید شده، در بازار عرضه خواهند شد؟ جست‌وجو به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای سوال‌های مطرح شده را می‌توان توکنومیک نامید. برای مثال، در تصویر زیر بیت‌کوین را با نگاه توکنومیک بررسی کرده‌ایم:

در بازار سنتی سهام، سرمایه‌گذاران با استفاده از داده‌های رسمی، مقدار دقیق عرضه یک دارایی، انتشار و صدور آن را بررسی می‌کنند. اعدادی که آن‌ها مطالعه می‌کنند به نام گزارش‌های M1 ، M2 و (بسته به کشور) M3 یا M4 شناخته می‌شوند. توضیح دقیق اینکه این گزارش‌ها چه داده‌هایی را در خود جای داده‌اند برای ما اهمیت زیادی ندارد: فقط باید بدانیم که این اعداد و گزارش‌ها به شفافیت و نظارت بر جنبه‌های مختلف عرضه یک ارز کمک می‌کنند.

یکی از دلایلی که باعث می‌شود این داده‌ها اهمیت پیدا کنند، رفتار مسبوق به سابقه دولت‌ها و سران کشور‌ها در چاپ پول بدون پشتوانه است. اداره یک کشور یا جنگیدن با دیگر کشورها، می‌تواند بسیار گران و هزینه‌بر باشد و افزایش درآمد یا تعادل بودجه هم هیچ‌وقت امری آسان نبوده، این بدان معناست که غالبا ایجاد پول بدل به یک مصلحت سیاسی می‌شده.

در دنیای مدرن اما، مواردی مانند بسته‌های حمایتی از بانک‌ها و اوضاع اقتصادی پس از همه‌گیری کرونا، دولت‌های سراسر جهان را مجبور کرده است تا مقدار قابل توجهی از پول چاپ کنند.

در همین حال، دولت‌ها این نکته را نادیده می‌گیرند، که چاپ و ایجاد پول اضافی می‌تواند باعث کاهش تدریجی و یا حتی گاها سریع ارزش آن پول شود. ما با کاهش ارزش پول، به شکل "تورم" روبرو می‌شویم. این تورم و کاهش ارزش پول، زمانی بیشتر به چشم می‌آید که قیمت کالاهایی که می‌خریم، سال به سال افزایش پیدا می‌کند. همه این‌ها که گفتیم از جنبه های مهم توکنومیک است.

توکن چیست؟

توکن های رمزنگاری شده، دارایی های قابل برنامه‌نویسی یا امتیازهای دسترسی هستند که توسط یک قرارداد هوشمند و یک دفتر کل توزیع مانند شبکه بلاک چین، مدیریت می شوند. این توکن ها اغلب تنها با چند خط کد تولید می‌شوند و با استفاده از یک قرارداد هوشمند ساده که بر روی دفتر کل اجرا می شود، مدیریت می‌شوند. برخلاف آنچه اکثر مردم تصور می‌کنند، یک توکن دیجیتال، یک فایل دیجیتالی نیست که از یک دستگاه به دستگاه دیگر فرستاده شود. در عوض، به دارایی و/یا امتیاز و حق دسترسی فوق الذکر اشاره می کند که به طور جمعی، توسط شبکه ای از رایانه ها، شبکه بلاک‌چین یا برخی از دفترهای کل دیگر، مدیریت می شوند. دفتر کل توزیع، یک زیرساخت برای ذخیره اطلاعات تمام این تراکنش‌ها به حساب می‌آید. این دفتر کل بر روی مجموعه ای از کامپیوترهای شبکه ذخیره و بروزرسانی می‌شود و در نتیجه، شبکه می‌تواند تایید کند که آیا یک تراکنش صحت دارد یا که نه. پس یک توکن با آن چیزی که ما از ارزهای رایج سراغ داریم تفاوت بسیاری دارد.

انواع توکن

توکن‌های پرداختی

کوین‌های پرداختی در اصل کوین نامیده می‌شوند. کارکرد اصلی آن‌ها مبادله، ذخیره ارزش است. ارزهای دیجیتال بزرگی مانند بیت‌کوین و لایت‌کوین ازین دسته از توکن‌ها به شمار می‌روند.

توکن‌های کاربردی

این‌ها توکن‌هایی هستند که به دارنده خود، امکان دسترسی به محصول یا خدمات مبتنی بر بلاک چین را می دهند. اتریوم به عنوان مثال، یکی ازین توکن‌ها به شمار می‌رود. با خرید اتریوم شما به مجموعه‌ای از امکانات و خدمات، از جمله اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند دسترسی پیدا می‌کنید.

توکن‌های بهادار

توکن های بهادار، در اصل دارایی های سنتی مانند سهام و اوراق بهادار هستند که روی بلاک‌چین به یک ارز دیجیتالی تبدیل شده اند.

توکن‌های غیرمثلی

یک توکن غیرمثلی، نمایش دیجیتالی چیزی منحصر به فرد است. هر کدام ازین نوع توکن، نماینده یک دارایی منحصربه‌فرد است، پس ارزش گذاری کلی در این نوع از توکن وجود ندارد.

انواع توزیع و عرضه توکن

عرضه و تولید یک توکن می‌تواند به چند صورت اتفاق بیافتد:

• عرضه ای ثابت و دقیق
• عرضه‌ای همگرا به مقداری دقیق، با نرخی ثابت
• عرضه ای همگرا به مقداری دقیق، با نرخی متغیر
• عرضه نامحدود

چیپس‌های پوکر قیمت ثابتی دارند. آن‌ها با پول فیاتی که با آن معاوضه می‌شوند ارزشی برابر و همتا به همتا دارند، اما در عین حال عرضه‌ای نامحدود دارند. پس یک کازینو همیشه می تواند چیپس‌های بیشتری تولید و عرضه کند. بسیاری از توکن های لیست شده در CoinMarketCap، به ویژه آن‌هایی که در عرضه اولیه اقدام به جذب سرمایه کردند، عرضه توکن محدودی دارند. احتمالاً به این دلیل که هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌خواهد چیزی را بخرد که  از آن به مقداری نامحدود وجود خواهد داشت.

توکنومیک در فضای ارزهای دیجیتال چیست؟

برخلاف فرایندی که در پول‌های فیات داریم، ارز‌های دیجیتال و توکن‌های ساخته شده بر روی بلاک‌چین، برنامه‌‌ای دقیق و از پیش تعیین شده برای عرضه و تولید ارز دارند. این بدان معناست که ما می‌توانیم با دقت کامل پیش‌بینی کنیم که چند کوین در تاریخ معینی در زمان، ایجاد شده‌اند یا خواهند شد. اگرچه ممکن است برای اکثر ارز‌های دیجیتال این برنامه صدور توکن‌ها تغییر کند، اما به طور معمول نیاز به موافقت بسیاری از افراد دارد و پیاده‌سازی آن بسیار دشوار است. این امر باعث ایجاد آسایش و امنیت برای مالکان آن توکن می شود، زیرا آن‌ها می دانند دارایی آن‌ها تا چه حدی ایجاد می‌شود، که بسیار قابل پیش‌بینی‌تر از زمانی است که دولت مسئولیت تولید یک ارز را به عهده می‌گیرد.

کل عرضه یا مقدار عرضه نهایی بیت‌کوین چقدر است؟

در مجموع، تنها 21 میلیون واحد بیت‌کوین، تولید خواهد شد. تا پایان سال 2140 تولید بیت‌کوین‌های باقی‌مانده به پایان رسیده است. تا آن زمان، تعداد کوین‌های جدیدی که از طریق فرآیند استخراج ایجاد می‌شوند، تقریباً هر چهار سال یک بار به نصف کاهش می‌یابد. این رخداد با نام هاوینگ یا همان نصف شدن بیت‌کوین استخراجی شناخته می‌شود. هاوینگ برای ایجاد چیزی که اقتصاددانان آن را کمیابی می‌نامند طراحی شده است، به دنبال هاوینگ و کاهش تولید بیت کوین، کمیابی بیت‌کوین و به تبع آن قیمت آن افزایش خواهد یافت.

در حالی که ممکن است 21 میلیون عدد بسیار بزرگی به نظر برسد، در مقایسه با جمعیت حدود 8 میلیارد نفری روی کره زمین، آنقدرها هم زیاد نیست. این عدم تعادل است که باعث می‌شود بسیاری از مردم بیت‌کوین را با طلا مقایسه کنند و آن را پول "سخت" نام‌گذاری کنند.

به عنوان اولین ارز‌دیجیتال که ایجاد شده، روند تولید و برنامه بیت‌کوین، راه را برای دیگر رمز‌ارزها باز کرد. به عنوان مثال، Bitcoin Cash، Bitcoin SV و Zcash نیز، دارای 21 میلیون کوین هستند. بعضی دیگر نیز، مانند Litecoin، از چارچوب مشابهی استفاده می‌کنند، اما تعداد کلی کوین‌های آن‌ها بیشتر است.

با این حال، کوین‌هایی وجود دارد که برنامه توزیع و صدور آن‌ها بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، Dogecoin و Grin هر کدام برای هر بلاک جدید ایجاد شده، برای همیشه یک مقدار پاداش صادر می‌کنند، این به این معنی است که عرضه توکن آن‌ها نامحدود است. بنیانگذاران گرین امیدوارند این ویژگی بتواند به قیمت این ارز پایداری و ثبات ببخشد و در نتیجه به ارز قابل استفاده‌تری تبدیل شود. سال‌ها طول می‌کشد تا بفهمیم آیا این اتفاق واقعاً رخ می‌دهد یا خیر.

در مقایسه با این دو نمونه که گفتیم، تعداد زیادی کوین و تعداد زیادی توکن نیز وجود دارد (بسیاری از آن‌ها روی بلاک‌چین اتریوم کار می‌کنند) که برای میزان انتشار خود سقف مشخصی تعیین کرده‌اند، اما این سقف بسیار زیاد است. به عنوان مثال، مجموع عرضه Tron بیش از 100 میلیارد است!

همچنین شرایطی وجود دارد که تعداد کوین یا توکن‌ها می‌توانند کاهش یابند. برخی از پروژه‌ها قوانینی را ایجاد کرده‌اند که در آن تعداد معینی از کوین‌ها سوزانده می‌شود (این بدان معناست که آن توکن‌ها را در یک بازه زمانی مشخص به کیف‌پولی منتقل می‌کنند که قابل بازیابی نیست).

چرا توکنومیک هنگام سرمایه‌گذاری در ارز‌های دیجیتال اهمیت پیدا می‌کند؟

ست کلارمن، افسانه سرمایه‌گذاری در ارزش، در کتاب سرمایه‌گذاری معروف خود با نام، Margin of Safety،  توضیح می‌دهد که "در کوتاه‌مدت عرضه و تقاضا به تنهایی قیمت بازار را تعیین می‌کند". اگر ما بپذیریم که این گزاره درست است و در مورد دارایی‌های دیجیتال سوار بر فناوری بلاک‌چین و همچنین بازار سهام صدق می‌کند، درک عواملی که بر عرضه و تقاضا تأثیر می‌گذارند، هم برای دلالان و هم برای سرمایه‌گذاران از اهمیت حیاتی برخوردار خواهد بود.

در این صورت، عوامل متعددی را باید در نظر گرفت. شاید مهم‌ترین آن درک نحوه استفاده از آن ارز‌دیجیتال باشد. آیا ارتباط روشنی بین استفاده از پلت‌فرم یا سرویس در حال ساخت و آن دارایی خاص عرضه شده وجود دارد؟

دیگر سوالات مهمی که باید پرسید:

• در حال حاضر چند کوین یا توکن وجود دارد؟
• چه تعداد در آینده وجود خواهد داشت و چه زمانی ایجاد می‌شوند؟
• مالک آن کوین‌ها کیست؟ آیا سهمی خاص به توسعه‌دهندگان تعلق می‌گیرد؟
• آیا اطلاعاتی وجود دارد که نشان دهد تعداد زیادی کوین گم شده، سوزانده یا حذف شده یا به نوعی قابل استفاده نباشد؟

توکنومیک یا اقتصاد توکنی، می‌تواند به عنوان راهنمایی برای درک ارزش یک دارایی در آینده، مفید باشد. به عنوان مثال، بسیاری از افراد تازه‌وارد در دنیای کریپتو چیزی شبیه به این فکر می‌کنند که "اگر این کوین به اندازه بیت‌کوین ارزشمند شود، یک روز ..." در حالی که در واقعیت احتمالا هرگز ممکن نخواهد بود. به عنوان مثال، بیایید به دو کوین در بالا اشاره کنیم، Bitcoin Cash و Tron. بیت‌کوین کش عرضه کلی برابر با بیت‌کوین دارد، بنابراین تصور این گزاره که ممکن است یکی به اندازه دیگری گران شود، مشروعیت دارد، بله این امکان‌پذیر است. با این حال، با وجود بیش از 100 میلیارد ترون، اینکه ترون به ارزشی معادل چندین هزار دلار برسد، یعنی بدل شدن به ارزشمند‌ترین تجارت در تاریخ. چقدر احتمال دارد چنین اتفاقی بیافتد؟

در حالی که به نظر می‌رسد این سوالات به پاسخ‌های پیچیده‌ای نیاز داشته باشند، اما در عین حال، راهی جدید به روی ما باز می‌کنند تا با آن به دارایی‌های دیجیتال بنگریم و آینده آن‌ها را تحلیل کنیم. در واقع با پاسخ به این سوالات در مورد یک ارز دیجیتال، به درکی دقیق از توکنومیک آن ارز خواهیم رسید.