وب 3 (Web3) چیست؟ انقلاب اینترنتی در قلب ارزهای دیجیتال

وب 3 در راه است! اما این مفهوم نوظهور دقیقا به چه معناست و وب 1 و 2 چه بودند و کجا خواهند رفت؟

ایده‌ای تازه برای اینترنتی آزادتر

نوع جدیدی از اینترنت را تصور کنید که نه تنها دیتایی را که به آن می‌دهید به‌طور دقیق می‌فهمد، بلکه در واقع همه چیزهایی که با آن سر و کار دارید را، چه به‌صورت متن، صدا یا حالت‌های دیگر، درک می‌کند. جایی که تمام محتوایی که با آن مواجه می‌شوید، بیشتر از همیشه برای شما طراحی، و شخصی‌سازی شده است. ما در نقطه حساسی از تاریخ تکامل وب به سر می‌بریم که برخی از پیشگامان اولیه این عرصه، آن را وب سه (Web3) می‌نامند.

در حال حاضر چندین اپلیکیشن وب تری، در مراحل اولیه خود قابل دسترسی‌اند، اما تا زمانی که این اینترنت جدید، به طور کامل در زیرساخت وب جاسازی نشود، نمی‌توان در مورد پتانسیل واقعی آن نظر داد. اما واقعاً Web3 چیست، چه شکلی خواهد داشت و چگونه زندگی ما را تغییر خواهد داد؟

Web3 در ابتدا توسط 'تیم برنرزلی'، مخترع وب جهانی، سمانتیک وب (Semantic Web) یا وب معنایی نامیده شد و هدف آن نیز این بود تا اینترنتی مستقل‌تر، هوشمندتر و بازتر باشد. تعریف اینترنت وب 3 را می‌توان به این صورت گسترش داد: داده‌ها به روشی غیرمتمرکز به هم متصل خواهند شد، که پیشرفتی بزرگ نسبت به نسل فعلی اینترنت ما (وب 2.0) خواهد بود، که در آن داده‌ها عموما در مخازنی متمرکز ذخیره می‌شوند.

علاوه بر این، کاربران و ماشین‌ها نیز می‌توانند با داده‌های موجود در این اینترنت تعامل بیشتری داشته باشند. اما برای اینکه این اتفاق بیافتد، نرم‌افزارهای ما باید اطلاعات را، هم به صورت مفهومی (conceptually) و هم به‌صورت فرا متنی (contextually) درک کنند. با در نظر گرفتن این مسائل، دو سنگ بنای اصلی وب سه را می‌توان وب معنایی (Semantic Web) و هوش مصنوعی (AI) دانست.

مطالعه این بخش پیشنهاد می‌شود: سیگنال رایگان ارز دیجیتال

تاریخچه تکامل اینترنت و وب 3

به‌نظر می‌رسد که وب سه از تکامل ارگانیک ابزارهای وب نسل‌ قدیم، همراه با فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی و بلاکچین، و همچنین ارتباط متقابل بین کاربران و افزایش استفاده از اینترنت متولد خواهد شد. ظاهراً اینترنت نسل سومی، ارتقاء نسخه‌های پیشین خودش است: وب 1.0 و 2.0.

وب 1 (2005-1989)

وب 1 که وب استاتیک نیز نامیده می‌شود، اولین و قابل اعتمادترین نسخه اینترنت در دهه 1990 بود، در همین حال تنها دسترسی به اطلاعاتی محدود و بدون تعامل را به کاربران خود ارائه می‌داد. در آن روزها، ایجاد حساب‌های کاربری یا حتی کامنت و نظر گذاشتن برای مقاله‌ها امکان‌پذیر نبود.

وب 1 الگوریتمی برای غربال کردن صفحات اینترنتی نداشت و همین مساله، یافتن اطلاعات مرتبط را برای کاربران بسیار سخت می‌کرد. به بیان ساده، وب 1 مانند یک بزرگ‌راه یک طرفه با مسیری باریک بود که تولید محتوا در آن توسط افراد معدودی انجام می‌شد و بیشتر اطلاعات از دایرکتوری‌ها می‌آمد.

وب 2 (تا به امروز-2005)

وب اجتماعی (سوشال وب) یا وب 2، به لطف پیشرفت در فناوری‌های وب مانند جاوا اسکریپت، HTML5، CSS3 و غیره، اینترنت را بسیار تعاملی‌تر کرد به‌گونه‌ای که به استارتاپ‌های مختلف نیز امکان ساخت پلتفرم‌های وب تعاملی مانند یوتیوب، فیسبوک، ویکی‌پدیا و بسیاری دیگر از این موارد را داد.

این نسخه از وب و اینترنت، راه را برای تولد شبکه‌های اجتماعی و تولید محتوا توسط کاربر هموار کرد زیرا اکنون می‌توان داده‌ها را بین پلتفرم‌ها و برنامه‌های مختلف، توزیع و به اشتراک گذاشت.

مجموعه ابزارها در این نسخه از اینترنت، توسط تعدادی از نوآوران وب مانند جفری زلدمن (Jeffrey Zeldman) توسعه داده شد.

وب 3 (در حال شکل‌گیری)

وب تری مرحله بعدی تکامل وب است که اینترنت را هوشمندتر کرده و اطلاعات را با هوشی مشابه انسان پردازش می‌کند. به‌واسطه قدرت سیستم‌های هوش مصنوعی که می‌توانند برنامه‌های هوشمند را برای کمک به کاربران اجرا کنند، اینترنت بیش از همیشه هوشمند خواهد شد.

'تیم برنرزلی' می‌گوید که وب معنایی یا سمانتیک وب، برای ارتباط ‘خودکار’ با سیستم‌ها، افراد و دستگاه‌های هوشمند خانگی طراحی شده است. به این ترتیب، فرآیند تولید محتوا و تصمیم‌گیری، هم انسان‌ها و هم ماشین‌ها را شامل خواهد شد. این قابلیت، امکان تولید و توزیع هوشمندانه محتوای مناسب را مستقیماً برای هر مصرف کننده اینترنت فراهم می‌کند.

تفاوت‌های وب 3 و وب 2

ویژگی‌های وب 3

برای درک بهتر این انقلاب اینترنتی، نگاهی خواهیم انداخت به چهار ویژگی کلیدی و مهم وب سه:

فراگیری (Ubiquity)

فراگیری به معنای بودن و یا داشتن ظرفیت بودن در همه جا، آنهم در یک زمان است. به عبارت دیگر به‌معنای همه جا حاضر بودن است.

وب 2 نیز، در حال حاضر ویژگی فراگیری را داراست: یک کاربر فیسبوک می‌تواند یک عکس گرفته و آن را به اشتراک بگذارد، که قابلیت فراگیری خواهد داشت، زیرا آن عکس برای کاربران فیسبوک در هر مکان و زمان قابل مشاهده است، البته تا زمانی که یک حساب کاربری در فیسبوک داشته باشند.

وب تری با در دسترس قرار دادن اینترنت برای همه در هر کجا و در هر زمان، به سادگی پا را یک قدم فراتر می‌گذارد. در نهایت در آینده، دستگاه‌های متصل به اینترنت دیگر مانند وب 2 روی رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند متمرکز نخواهند شد زیرا فناوری IoT (اینترنت اشیا) انواع جدیدی از دستگاه‌های هوشمند را پدید می‌آورد.

وب معنایی یا سمانتیک (Semantic Web)

به مطالعه رابطه بین کلمات، سمانتیک (Semantic) گفته می‌شود. بنابراین، وب معنایی، به گفته 'برنرزلی'، کامپیوتر‌ها را قادر می‌سازد تا داده‌های زیادی را از وب، که شامل محتوا، تراکنش‌ها و پیوندهای بین افراد است، تجزیه و تحلیل کنند.

خب! سمانتیک وب در عمل چگونه کار می‌کند؟ بیایید در مورد دو جمله زیر مثال بزنیم:

1. I love Bitcoin
2. I <3 Bitcoin

نحو این دو جمله ممکن است متفاوت باشد، اما معنای آنها تقریباً یکسان است، زیرا معناشناسی یا همان سمانتیک، فقط با معنا و احساسات محتوا سروکار دارد.

استفاده از معناشناسی و المان سمانتیک در وب، ماشین‌ها را قادر می‌سازد تا معنا و احساسات را با تجزیه و تحلیل داده‌ها رمزگشایی کنند. در نتیجه، کاربران اینترنت، تجربه کاربری بهتری از طریق اتصال پیشرفته داده‌ها خواهند داشت.

هوش مصنوعی

ویکی‌پدیا هوش مصنوعی را هوشی می‌داند که توسط ماشین‌ها ارائه می‌شود و از آنجایی که ماشین‌های Web3 می‌توانند معانی و احساسات منتقل‌شده توسط مجموعه‌ای از داده‌ها را بخوانند و رمزگشایی کنند، مفهوم ماشین‌های هوشمند به وجود می‌آید.

اگرچه وب 2 قابلیت‌های مشابهی را ارائه می‌کند، اما هنوز عمدتا مبتنی بر انسان است و این نکته فضا را برای رفتارهای فاسدی مانند بررسی‌های جانبدارانه محصولات، امتیاز‌های جعلی و غیره باز می‌کند.

به عنوان مثال، پلتفرم‌های بررسی آنلاینی مانند ‘Trustpilot’ راهی را برای مشتریان فراهم کرده‌اند تا هر محصول یا سرویسی را بتوانند بررسی کرده و به آن امتیاز دهند. متأسفانه، یک شرکت می‌تواند به سادگی گروه زیادی از افراد را جمع کند و به آنها پول بدهد تا نظرات مثبتی را برای محصولات آن شرکت ثبت کنند. بنابراین، اینترنت قطعا به هوش مصنوعی نیاز دارد تا یاد بگیرد که چگونه اصل را از جعلی تشخیص دهد و داده‌های قابل اعتمادی ارائه دهد.

سیستم هوش مصنوعی گوگل (Google’s AI) اخیراً حدود 100 هزار نظر منفی در مورد برنامه ‘Robinhood’ را هنگامی که تلاش‌هایی مصنوعی، برای دستکاری رتبه آن مشاهده می‌شد، از فروشگاه ‘Play Store’ حذف کرد. هوش مصنوعی در عمل اینگونه کار می‌کند و به زودی به طور یکپارچه در اینترنت نسل سه جاسازی می‌شود و وبلاگ‌ها و دیگر پلتفرم‌های آنلاین را قادر می‌سازد تا داده‌ها را غربال کنند و آنها را مطابق میل هر کاربر ارائه دهند. با پیشرفت هوش مصنوعی، می‌توانیم شاهد بهترین داده‌های فیلتر شده و بی‌طرفانه باشیم که در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

وب فضایی و گرافیک سه بعدی

برخی از آینده پژوهان وب تری را وب فضایی می‌نامند زیرا هدف آن از بین بردن مرز بین دنیای فیزیکی و دیجیتال با ایجاد تحول در فناوری گرافیک است و تمرکز واضحی بر جهان‌های مجازی سه بعدی دارد. برخلاف همتایان دو بعدی خود، گرافیک سه بعدی وب 3، سطح جدیدی از غوطه‌ور شدن را نه تنها در برنامه‌های گیمینگ آینده‌نگر مانند ‘Decentraland’، بلکه در بخش‌های دیگر مانند صنعت املاک، سلامت و تجارت الکترونیک نیز به ارمغان می‌آورد.

تکنولوژی‌های وب 3

هنگام بررسی Web3 از منظر فناوری، باید چند نکته ریز را در نظر داشته باشیم. اول از همه اینکه، مفهوم وب تری مفهومی جدید نیست. جفری زلدمن (Jeffrey Zeldman)، یکی از توسعه‌دهندگان اولیه اپلیکیشن‌های وب 1 و 2، در سال 2006 یک پست وبلاگی می‌نویسد که پشتیبانی او را از وب 3 نشان می‌دهد. اما گفتگوها پیرامون این مفهوم از اوایل سال 2001 آغاز شده بود.

dApp و اپلیکیشن‌های وب 3

شاخصه اصلی یک اپلیکیشن وب 3 توانایی هضم اطلاعات در مقیاس بزرگ و تبدیل آن به دانش واقعی و اجرای مفید آن برای کاربران است. با توجه به آنچه گفته شد، این نوع برنامه‌ها هنوز در مراحل اولیه خود هستند، به این معنی که راه زیادی برای بهتر شدن دارند و با عملکرد بالقوه و نهایی ترسیم شده برای اپلیکشن‌های Web3 فاصله زیادی دارند.

برخی از شرکت‌هایی که در حال ساخت این اپلیکیشن‌ها هستد و یا محصولاتی از این دست ارائه داده‌اند، عبارتند از آمازون، اپل و گوگل. به‌عنوان نمونه اپلیکیشن‌هایی که از فناوری‌های وب سه استفاده می‌کنند می‌توان از ‘Siri’ و ‘Wolfram Alpha’ نام برد.

Siri

در طول این سال‌ها، دستیار صوتی هوش مصنوعی اپل هوشمندتر شده و توانایی‌های خود را از اولین حضور خود در مدل ‘iPhone 4S’ گسترش داده است. سیری از تشخیص گفتار (Speech Recognition) در کنار هوش مصنوعی (AI) استفاده می‌کند تا بتواند دستورات پیچیده و شخصی‌سازی شده کاربر را، انجام دهد.

درحال‌حاضر، سیری و سایر دستیاران هوش مصنوعی مانند الکسای آمازون و بیکسبی سامسونگ، می‌توانند درخواست‌هایی مانند "نزدیک‌ترین محل فروش همبرگر کجاست؟" یا "قرار ملاقات با ساشا مارشال در ساعت ۸ صبح فردا" را درک کنند و فوراً اطلاعات درست را دریافت و یا طبق آن عمل کنند.

Wolfram Alpha

‘Wolfram Alpha’ یک "موتور دانش محاسباتی" است که به طور مستقیم به سؤالات شما از طریق محاسبات خود پاسخ می‌دهد، درست در مقابل کاری که موتورهای جستجوگر وب انجام می‌دهند و تنها صفحاتی را در وب برای شما نمایش می‌دهند. اگر می‌خواهید مقایسه‌ای عملی داشته باشید، می‌توانید دو عبارت مشابه را در ‘Wolfram Alpha’ و ‘Google’ جستجو کنید و تفاوت را ببینید. تفاوتی که مشاهده می‌کنید، در واقع همان تفاوت وب 2 و وب تری می‌باشد.

اینترنت غیرمتمرکز با IPFS

‘IPFS’ به کاربران این امکان را می‌دهد تا نه تنها محتوا را از سطح وب دریافت کنند، بلکه میزبانی آن را نیز به عهده داشته باشند، چیزی مشابه بیت تورنت. برخلاف یک سرور متمرکز، IPFS حول یک سیستم غیرمتمرکز از اپراتورهای کاربر ساخته شده است که بخشی از داده‌های کلی را با خود نگه می‌دارند و یک سیستم انعطاف‌پذیر برای ذخیره‌سازی و اشتراک فایل ایجاد می‌کنند.

وب 3، ارزهای دیجیتال و بلاکچین

از آنجایی که شبکه‌های وب تری از طریق پروتکل‌های غیرمتمرکز [بلوک‌های مبتنی بر فناوری بلاکچین و فناوری ارزهای دیجیتال] کار خواهند کرد، می‌توان انتظار داشت که شاهد همگرایی و همزیستی مستحکمی بین این سه فناوری و سایر زمینه‌ها باشیم. این ارتباط بین آنها قابلیت همکاری، یکپارچگی و اتوماسیون را از طریق قراردادهای هوشمند خواهد داشت و برای مثلا تامین انرژی هر چیزی از تراکنش‌های خرد در آفریقا، ذخیره‌سازی فایل‌های P2P مقاوم در برابر سانسور و اشتراک‌ داده با برنامه‌هایی مانند Filecoin استفاده خواهد داشت. عرصه دی‌فای (DeFi) که امروز شاهد شکوفایی آن در دنیای ارزهای دیجیتال هستیم، تنها نوک کوه یخ اینترنت نسل سومی‌ست.

اتریوم و وب 3

علاقه به بلاکچین اتریوم در سال‌های گذشته افزایش بسیاری یافته است، علت آنهم آشکارا این بوده که توسعه‌دهندگان بلاکچین، برای ایجاد موجی از پروژه‌های مالی غیرمتمرکز، معروف به DeFi و توکن‌های دیجیتال غیرمثلی به نام NFT، به آن روی آورده بودند.

ظهور اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز جدیدی از این دست، توسعه‌دهندگان بیشتری را به اتریوم آورده است. همین اتفاق بوده که در ذهن ما جرقه‌ای می‌زند که شاید اتریوم، بدل به میزبان اصلی انقلاب اینترنت نسل سه و Web3 شود.

Web3.js چیست؟

‘Web3.js’ مجموعه‌ای از لایبرری‌هاست که به شما این امکان را می‌دهد با استفاده از اتصال HTTP یا IPC با یک نود لوکال یا ریموت اتریوم تعامل داشته باشید. کتابخانه جاوا اسکریپت web3 مستقیما با بلاکچین اتریوم تعامل دارد. می‌تواند حساب‌های کاربری را بازیابی کند، تراکنش‌ها را ارسال کند، با قراردادهای هوشمند تعامل داشته باشد و البته موارد بسیار دیگر.

در ادامه نظر برخی از کارشناسان را در مورد ارزشمندترین پروژه‌های وب سه مرور می‌کنیم:

بهترین پروژه‌های ارز دیجیتال وب 3

از این نظر که بین پلتفرم‌هایی که در حال حاضر از فناوری غیرمتمرکز وب تری استفاده می‌کنند، کدام‌ پروژه‌های ارز دیجیتال وب 3 بهترین هستند، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد.

از نظر آدام سافر (Adam Soffer)، پروژه‌هایی که در رده "کار توزیع‌شده" یا ‘Distributed Work Protocol’ قرار می‌گیرند از جالب‌ترین پروژه‌ها هستند. یکی از بهترین پروژه‌ها از این نوع، شبکه ارز دیجیتال فایل‌کوین (FIL) یا همان ‘FileCoin’ است که "یک شبکه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز و منبع باز به‌حساب می‌آید که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا روش‌های جدیدی برای ذخیره داده‌ها در برنامه‌های خود ایجاد کنند و به افراد معمولی نیز این امکان را می‌دهد تا از سرویس‌های ذخیره‌سازی متمرکزی که از داده‌ها کسب درآمد می‌کنند و حریم خصوصی را نیز تضمین نمی‌کنند دور شوند."

این نوع از پروژه‌ها، شامل پروژه ارز دیجیتال گراف (GRT) یا Graph نیز می‌شود که به کاربران امکان می‌دهد تا داده‌های مربوط به بلاکچین را از بلاکچین استخراج کنند. آدام سافر اینگونه توضیح می‌دهد: "گراف به هرکسی اجازه می‌دهد تا APIهای باز یا زیرگراف‌هایی را بسازد و منتشر کند که می‌توانند برای طیف وسیعی از اطلاعات در مورد روندهای ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار گیرند."

همانطور که قابل پیش‌بینی بود، آدام سافر پروژه ‘Livepeer’ را نیز در لیست خود قرار می‌دهد، پلتفرمی که زیرساخت‌های توزیع شده را برای خدمات کلیدی مانند رمزگذاری ویدیو با کسری از هزینه‌ای که توسط ارائه‌دهندگان متمرکز دریافت می‌ شود، فراهم می‌کند. او اینگونه می‌گوید: "این سرویس‌ها توسط اپراتورهای نود (معروف به "ارکستراتور" در جامعه Livepeer) فراهم می‌آیند که براساس کیفیت خدمات، قیمت و موقعیت مکانی با هم رقابت می‌کنند."

نیک مانچینی، معتقد است که امیدوارکننده‌ترین بخش‌های فرعی Web3 شامل صرافی‌های غیرمتمرکز، مدیا، هنر و ذخیره‌سازی (Storage) می‌شود:

"صرافی‌های غیرمتمرکزی مانند ‘Uniswap’ و ‘Sushiswap’ نحوه معامله توکن‌ها را تغییر داده‌اند، ‘Steemit’ نحوه ارتباط برقرار کردن ما را تغییر می‌دهد، ‘OpenSea’ نحوه خرید و فروش هنر دیجیتال را تغییر داده و Filecoin، Storj (STORJ) و Sia (SC) رهبری ذخیره‌سازی غیر‌متمرکز فایل‌ها را."

چرا به وب 3 نیاز داریم؟

اینترنتی که امروز می‌شناسیم با شکستی مفتضحانه روبرو شده است. ما مشاهده می‌کنیم که ثروت، قدرت و نفوذ، در دستانی حریص، غول پیکر و بدخواه قرار گرفته است. اینترنت جدید که در آستانه تجربه آن قرار داریم، تجربه مرور شخصی‌تر و سفارشی‌تر، دستیار جستجویی هوشمندتر و شبیه به انسان برای ما خواهد بود و مزایای غیرمتمرکزی را نیز ارائه می‌دهد که امید است به ایجاد فضای وبی عادلانه‌تر کمک کند.

این امر با توانمندسازی هر کاربر، برای مالکیت بر داده‌های خود و ایجاد یک تجربه کلی غنی‌تر به لطف نوآوری‌های بی‌شماری که پس از ایجاد آن به وجود می‌آیند، به دست خواهد آمد.

هنگامی که وب 3 سرانجام از راه برسد، اینترنت به طور تصاعدی در زندگی روزمره ما جاگیرتر و یکپارچه‌تر می‌شود. شاهد این خواهیم بود که تقریباً همه ماشین‌های معمولی آفلاین امروزی، از لوازم‌خانگی مانند اجاق‌گاز، جاروبرقی و یخچال گرفته تا انواع وسایل حمل‌ونقل، بخشی از اقتصاد اینترنت اشیا (IoT) شده و با سرورهای مستقل و برنامه‌های غیرمتمرکز خود (DApps) تعامل کرده و قلمروهای دیجیتال جدیدی را شکل می‌دهند. این انقلاب قریب‌الوقوع در اینترنت، بلاکچین و دارایی دیجیتال را به‌عنوان معجزه‌های قرن بیست و یکم، جانی دوباره خواهد بخشید.